23/10/2025

De griep- en covidvaccinatie

Met de naderende winter is het terug de periode om je te laten vaccineren tegen griep en covid. Deze vaccins zijn niet verplicht, maar worden voor een aantal doelgroepen – op basis van wetenschappelijke inzichten – wel sterk aangeraden. Deze aanbevelingen staan niet op zichzelf, maar maken deel uit van een bredere vaccinatiestrategie. Wij zetten voor jullie graag een aantal zaken op een rij.

Covid versus griep

Covid – ook wel Corona of Covid-19 genoemd – is een besmettelijke ziekte van de luchtwegen die door een virus veroorzaakt wordt. Veel voorkomende klachten zijn o.m. hoesten, benauwdheid, verhoogde temperatuur of koorts, plotseling verlies van reuk en/of smaak (zonder neusverstopping), vermoeidheid, hoofdpijn, prikelbaarheid, … In de meeste gevallen genezen mensen spontaan na enkele dagen, al is de ziekte nog altijd potentieel dodelijk.

Griep – ook wel influenza genoemd – is eveneens een ziekte van de luchtwegen. Het wordt veroorzaakt door een influenzavirus. Meestal is griep onschuldig en volstaat het om uit te zieken. Toch is griep niet volledig onschuldig. Het virus kan ernstige ademhalingsproblemen en longontsteking uitlokken en kan in uitzonderlijke gevallen tot sepsis (bloedvergiftiging) leiden. Dit laatste komt dan meestal door een overdreven ontstekingsreactie van het immuunsysteem waardoor de virale infectie een bijkomende bacteriële infectie uitlokt.

Zowel covid als griep worden dus veroorzaakt door een virus, wat betekent dat antibiotica geen oplossing zijn in de behandeling. Meer zelfs: deze ziektes zijn niet te genezen, het is het lichaam zelf die de ziekte moet bestrijden. Hooguit kan er symptomatisch ingegrepen worden of kan er een behandeling opgestart worden die tot doel heeft om de groei van het virus af te remmen.

Beter voorkomen dan genezen

Het is dus beter om griep en covid te voorkomen. Een gezonde levensstijl met voldoende beweging en een gevarieerd voedingspatroon is al een goede start voor een gezond afweersysteem. Daarnaast kan je zelf ook een aantal dingen doen om de kans op ziek worden te verkleinen en de verspreiding zo veel mogelijk tegen te gaan:

Was je handen regelmatig met water en zeep.
Wees voorzichtig en spaarzaam met kussen, omhelzingen, handdrukken, …
Ventileer plaatsen waar je met veel mensen samen bent.
Gebruik papieren zakdoekjes en gooi ze na éénmalig gebruik in de vuilbak.
Ben je ziek? Blijf dan thuis. Een mondmasker blijft aangeraden als je toch het huis verlaat.

Tot slot is ook de vaccinatie een belangrijk middel in het voorkomen van covid en griep. Door een vaccin toe te dienen, wordt een milde reactie van het afweersysteem uitgelokt dat het lichaam verdedigt tegen de indringer. Hierdoor leert het afweersysteem het virus herkennen en wordt er immuniteit tegen het virus opgebouwd:

De kans dat je covid of griep krijgt, is veel kleiner.
Als je toch ziek wordt, is de kans op zwaarder symptomen kleiner, waardoor je minder risico loopt om in het ziekenhuis te belanden.
De ziekteduur is vaak korter.
Je loopt minder risico om te overlijden.
Je beschermt ook de personen die met jou in huis leven en jouw andere naaste contacten.

Bij 65-plussers werkt het immunsysteem vaak wat trager en minder goed. Daarom wordt voor deze doelgroep aangeraden om niet het standaard griepvaccin te gebruiken, maar te vaccineren met een versterkt griepvaccin. Dit zorgt voor een betere bescherming tegen griep en geeft minder kans op complicaties zoals longontsteking of ziekenhuisopname. Er zijn twee verschillende soorten versterkt griepvaccin die dus extra bescherming geven:

Het hooggedoseerd griepvaccin is een vaccin dat meer antigenen (=stukje van het virus waarop je lichaam reageert) bevat dan het standaard vaccin. Hierdoor krijgt het lichaam een sterkere stimulans om antistoffen aan te maken, wat resulteert in een betere bescherming.
Het griepvaccin met adjunvans bevat een extrahulpstof dat het immuunsysteem helpt om beter te reageren op het vaccin.

Bij de ontwikkeling van de eerste coronavaccins maakten ontwikkelaars gebruik van verschillende technieken waardoor verschillende types coronavaccin ontstonden. Vandaag de dag wordt er in België enkel nog met mRNA-vaccins gewerkt. Bij deze vaccins wordt een stukje genetische informatie – mRNA – van het virus in het vaccin gestopt. Hierdoor maakt het menselijk lichaam na vaccinatie een kenmerkend eiwit aan van het virus. Stukjes van dit eiwit worden herkend door de afweercellen in het lichaam.

Doelgroepen

Iedereen kan zich laten vaccineren tegen covid en griep, maar het is geen verplichting. Zowel voor griep als voor covid wordt vaccinatie wél aangeraden voor een aantal risicogroepen:

65-plussers
Inwoners van zorgvoorzieningen, waaronder woonzorgcentra
Personen die in de zorg werken (ongeacht of dit in een residentiële setting is)
Personen met onderliggende gezondheidsproblemen: long-, hart-, lever- of nierpatiënten, diabetespatiënten, obesitaspatiënten (BMI van 40+), patiënten met een verzwakt of verstoord immuunsysteem, …
Personen die sameleven met een persoon die onderliggende gezondheidsproblemen heeft
Zwangere vrouwen
Personen die samenwonen met baby’s jonger dan zes maand, waarvan de moeder tijdens de zwangerschap geen griepvaccin kreeg
Mensen die werken in de pluimvee- of varkenssector

Op individuele basis kan covidvaccinatie aanbevolen worden voor rokers en ex-rokers die recent gestopt zijn én voor mensen met een alcoholverslaving.

Wanneer laten vaccineren?

Omdat het opbouwen van immuniteit via een vaccin enige tijd vergt en de piekperiode voor covid en griep enigszins verschilt, verschilt ook de periode waarin je je best laat vaccineren:

Covid: vanaf begin september tot eind oktober
Griep: vanaf midden oktober tot eind november

Praktisch

Niet alleen huisartsen mogen vaccins zetten. Je kan hiervoor ook perfect terecht bij bijv. een apotheker of een thuisverpleegkundige. Zowel het covidvaccin als het standaard griepvaccin zijn vrij afleverbaar, wat betekent dat je geen voorschrift nodig hebt. Voor een versterkt griepvaccin heb je er wel één nodig. Een gecombineerd vaccin is nog niet mogelijk, er is wel al wetenschappelijk onderzoek dat daar naartoe werkt. Je kan beide prikken zonder enig probleem op hetzelfde moment laten zetten. In principe zal de toediener de tweede prik wel op een andere plaats zetten (bijv. in de andere arm).

Printversie

Veel huisartsen voorzien tijdens de herfstmaanden een vaccinatiecampagne in hun (groeps)praktijk met al dan niet afwijkende afspraken voor de vaccinatie. Sommige huisartsen doen dit bijv. zonder een consult (doktersbezoek) aan te rekenen, andere doen dit dan weer wél. De meeste huisartsen voorzien tijdens de campagne zelf in het coronavaccin (dat gratis aangeleverd wordt door de Vlaamse overheid), terwijl het griepvaccin afgehaald moet worden door de patiënt bij de apotheker. Informeer je dus goed bij jouw huisarts over de mogelijkheden en de geldende afspraken.

Residentiële zorgvoorzieningen zoals woonzorgcentra organiseren zelf de vaccinatiecampagne en worden hierin aangestuurd door het Departement Zorg. De Vlaamse overheid stelt het standaard griepvaccin gratis ter beschikking aan kwetsbare bewoners van residentiële zorgvoorzieningen.

Hoeveel kost een vaccinatie?

Wat de uiteindelijke kostprijs van een vaccinatie is, hangt af van een aantal factoren:

Sommige huisartsen rekenen tijdens een vaccinatiecampagne geen consultatie aan, anderen doen dit dan weer wél. In het laatste geval wordt het gebruikelijke remgeld aangerekend: 4 euro (of 1 euro voor statuut ‘Verhoogde Tegemoetkoming).
Het covidvaccin is voor iedereen gratis.
Het griepvaccin is gratis voor personen die in een woonzorgcentrum, psychiatrisch verzorgingstehuis of voorziening voor mensen met een beperking wonen.
Het standaard griepvaccin wordt deel terugbetaald voor alle risicogroepen, zodat het remgeld beperkt blijft tot 4,08 euro (of 2,45 euro bij Verhoogde Tegemoetkoming). Wie niet tot één van de risicodoelgroepen behoort, betaalt ongeveer 17 euro voor het griepvaccin.
Het hooggedoseerd griepvaccin wordt deels terugbetaald voor personen vanaf 75 jaar en voor personen vanaf 65 jaar in residentiële zorg (bijv. woonzorgcentra). Het regmeld bedraagt 10,36 euro (6,16 euro bij Verhoogde Tegemoetkoming). Je hebt hiervoor een voorschrift van een arts nodig.
Het griepvaccin met adjuvans (hulpstof) wordt voor alle 65-plussers deels terugbetaald. Het remgeld bedraagt 7,92 euro (4,71 euro bij Verhoogde Tegemoetkoming). Je hebt hiervoor een voorschrift van een arts nodig.

Bescherming van de vaccins

Beide vaccins bieden een aanzienlijke bescherming. Deze is echter niet absoluut:

De kans dat je griep of covid krijgt, vermindert wel degelijk maar wordt niet herleidt tot ‘nul’. Wie toch griep of covid krijgt, ondervindt wel vaker mildere symptomen.
Een vacccin beschermt je niet meteen tegen griep of covid. Het lichaam moet immers de tijd krijgen om te reageren en weerstand op te bouwen. Dit kost het lichaam algauw enkele weken tijd.
De bescherming van de vaccins is tijdelijk en wordt daarom best jaarlijks herhaald. De eerste maanden na vaccinatie ben je best beschermd, daarna neemt de bescherming af.
Net zoals alle virussen zijn ook het griep- en coronavirus onderhevig aan mutaties. Dit zijn kleine wijzigingen in de genetische code van het virus die maken dat het virus meer of minder ziekmakend of besmettelijk is. Vaccins die ontwikkeld worden bieden bescherming tegen de genetische variant(en) die op het ogenblik van ontwikkeling in omloop zijn. Ontstaan er één of meerder nieuwe varianten van het virus, dan daalt de bescherming van de bestaande vaccins en moeten er aangepaste versies van de vaccins ontwikkeld worden.

Omdat de klassieke griep een seizoensziekte is (wintergriep) proberen gezondheidswetenschappers tijdens de zomer al te voorspellen welke griepvarianten er in de late herfst/winter er in omloop zullen zijn. Op basis daarvan wordt een aangepaste versie van het standaard griepvaccin en de versterkte vaccins ontwikkeld. Omdat covid minder seizoensgebonden is, wordt er voortdurend gemonitord welke varianten er in omloop zijn. Dit gebeurt ondermeer door het systematisch analyseren van afvalwater op de aanwezigheid van covid-virusdeeltjes. Het wetenschappelijk instituut Sciensano speelt hier een belangrijke rol in.

Veiligheid van de vaccins

Mede ‘dankzij’ sociale media doen er de laatste tijd weer heel wat fabeltejs de ronde over vaccins. Zo zouden vaccins verantwoordelijk zijn voor een exponentiële toename van autismespectrumstoornissen of worden vaccins gebruikt om biotrackers (apparaatjes waarmee mensen elektronisch gevolgd kunnen worden) in de bloedbaan te brengen. Objectief gezien zijn beide vaccins veilig en onderworpen aan heel erg strenge veiligheids- en kwaliteitsvereisten.

Vaccins zijn erop gericht om een (milde) lichaamsreactie uit te lokken. Dit betekent dat een vaccinatie zich wel wat kan laten voelen:

De meest voorkomende bijwerking is een pijnlijke bovenarm. Het gevoel wordt vaak beschreven alsof iemand een harde klop heeft gegeven op die plaats. Het gevoel ontstaat meestal op de dag van de vaccinatie of de dag erna en gaat spontaan weg na één of enkele dagen.
Mensen kunnen de dag(en) na vaccinatie een (licht) verhoogde lichaams-temperatuur hebben. Vaak voelen ze zich dan ook wat zwakker, vermoeider of licht grieperig. Soms gaat dit ook gepaard met uitgebreidere spierklachten, hoofdpijn en maag- en darmklachten. Ook deze symptomen verdwijnen doorgaans na enkele dagen.
Ernstigere symptomen zijn zeer zeldzaam, maar kunnen niet volledig uitgesloten worden. Het griepvaccin wordt soms in verband gebracht met het syndroom van Guillain Barré, een auto-immunziekte die gepaard gaat met toenemende spierzwakte en spierverlamming.
Het covidvaccin kan in uitzonderlijke gevallen leiden tot hartspieronsteking en hartvliesontsteking,meestal in de eerste twee weken na vaccinatie. Vooral jongens en jonge mannen hebben een licht verhoogd riscio. De symptomen zijn doorgaans mild en kunnen perfect behandeld worden.
Mensen die allergisch zijn voor kippeneiwit laten dit best weten als ze zich laten vaccineren tegen griep. Een aantal griepvaccins – waaronder het standaard griepvaccin – worden immers geproduceerd in bevruchte kippeneieren. De allergie leidt gelukkig slechts heel zelden tot zware problemen met de vaccinatie aangezien de concentratie van de stof die de allergische reactie uitlokt heel erg laag is.

Conclusie

Griep en covid zijn niet altijd zo onschuldig. Vaccinatie is dan ook een belangrijke stap in het voorkomen van de ziekte, het vermijden van erge symptomen en het indijken van de verspreiding. Heb je ondanks alle informatie echter nog vragen over de werking, bescherming en veiligheid van (één van) de vaccins? Blijf er zeker niet mee zitten en praat erover met jouw huisarts.