De herstelbaarheidsindex
Iedereen die elektrische en elektronische toestellen in huis heeft, kent het wel: op het meest ongepaste moment gaat één van jouw toestellen stuk. Ongetwijfeld volgt dan het onvermijdelijke dilemma: herstellen of vervangen? Het toestel laten herstellen is altijd een risico, want je weet niet altijd op voorhand wat de prijs zal zijn, hoelang het toestel nog zal functioneren na de herstelling, … Bovendien betaal je vaak al een kost om het toestel te laten nakijken met het oog op een eventuele herstelling.
Veel consumenten kiezen dan ook vaak voor zekerheid en vervangen hun kapotte toestel, zonder eigenlijk te weten of dit écht wel nodig was. Met heel wat (overbodig) afval tot gevolg… Om dit aan te pakken heeft België – als tweede land in Europa – op 02 mei ‘25 de herstelbaarheidsindex ingevoerd.
Reparatiescore
Deze index – ook wel reparatiescore genoemd – is een cijfer van één tot tien dat een indicatie geeft hoe makkelijk het toestel in kwestie nog te herstellen valt. Op die manier zou je als consument gesterkt moeten worden om een ecologisch verantwoorde keuze te maken. Een toestel dat makkelijker hersteld kan worden, kost misschien iets meer, maar zou in principe minder snel op de elektronische afvalberg mogen belanden. Wat naast een ecologisch voordeel ook een economische troef zou moeten zijn.
Het principe van de score is eenvoudig: hoe hoger het cijfer, hoe beter het toestel ontworpen werd om het makkelijk te kunnen herstellen. De score gaat bovendien gepaard met een kleurcode, die helpt om deze te kunnen interpreteren:
- Groen: makkelijk te herstellen
- Rood: moeilijk tot niet te herstellen
Om de reparatiescore of herstelbaarheidsindex herkenbaar te maken, werd een specifiek logo ontworpen waarin de score en de kleurcode geïntegreerd werden:
Niet voor alle toestellen
De index moet niet voor alle elektrische en elektronische toestellen berekend worden. Voorlopig geldt deze verplichting enkel voor laptops zonder aanraakscherm, vaatwassers, grasmaaiers, hogedrukreinigers en stofzuigers. Op termijn is het wel de bedoeling om dit verder uit te breiden.
Berekening en communicatie van de score
Fabrikanten zijn sedert begin mei ’25 verplicht om de herstelbaarheidsindex van deze producten te berekenen en te communiceren. De berekening van de score gebeurt op basis van wettelijk vastgelegde criteria:
- Beschikbaarheid van technische herstelinformatie en onderhoudshandleidingen
- Gemak van demontage en benodigd gereedschap
- Beschikbaarheid van reserveonderdelen en levertijden
- Verhouding tussen de prijs voor reserveonderdelen en de prijs van het nieuwe product
- Andere specifieke criteria gelinkt aan het product
De score moet duidelijk vermeld worden bij de uitstalling van het product in de winkel. Ook online moet de score duidelijk terug te vinden zijn. Bovendien moet er naast de score een QR-code of link staan die leidt naar meer details over de berekening van de index.
Betrouwbaarheid
Het zijn de fabrikanten die de scores zelf berekenen en zijn dus zowel rechter als betrokken partij. Testaankoop waarschuwt dan ook voor het risico op overdreven positieve scores. Dit is trouwens een praktijk die reeds bestaat. In Frankrijk, dat sedert 2021 met een soorgelijke index werkt, worden productscores kunstmatig opgekrikt via allerlei achterpoortjes.
Een systematische controle op de toekenning van de scores zou dan ook geen overbodige luxe zijn. De FOD Economie belooft wel te zullen controleren, maar dit zal vermoedelijk eerder op de affichage in de winkel en op online verkoopsplatformen zijn dan op de technische berekening. Bovendien wordt eerst nog volop ingezet op informatie en sensibilisering vooraleer er gepenaliseerd zal worden.
Conclusie
De invoering van de herstelbaarheidsindex voor een beperkt aantal productcategorieën is een eerste kleine stap in de goede richting. Om écht van tel te zijn, is echter meer nodig. Zo moeten er nog belangrijke stappen gezet worden in de controle op de berekening van de score door de fabrikanten. Alleen dan kan de herstelbaarheidsindex een belangrijke tool worden in de groei naar een circulaire economie.